Publiek-private samenwerking is in opmars. De verwachtingen zijn hooggespannen, maar risico’s zijn er ook. Kijk daarom bij de inrichting goed naar de functie van de samenwerking, adviseren Nora van der Meulen en Maurits Sanders.
Overal in het land en over landsgrenzen heen werkt de politie in publiek-private samenwerking (PPS) aan veiligheidsvraagstukken. Zo trekt ze op met bedrijven en maatschappelijke instellingen om een crimineel ondernemersklimaat en cybercrime tegen te gaan. Daarnaast pakt ze samen met partners bijvoorbeeld internetoplichting, ondermijning en voertuigcriminaliteit aan. Ieder vraagstuk vraagt om een andere samenwerkingsvorm en gaat gepaard met eigen kansen en risico’s. Door hier rekening mee te houden, kan de politie borgen dat de inzet van hulpmiddelen door de betrokken organisaties zo goed mogelijk op elkaar is afgestemd. Ook zorgt ze er zo voor dat de juiste sturingsinstrumenten worden toegepast om het publiek veiligheidsbelang op de rit te houden. Daarvoor moet de inrichting van de samenwerkingsvorm de functie van het verband volgen.
Publiek-private samenwerking
Veiligheidsvraagstukken kunnen zich aandienen als complexe beleidsproblemen. Kenmerkend is daarbij dat ze vanuit verschillende normatieve kaders kunnen worden beoordeeld. Onzeker is welk maatregelenpalet bijdraagt aan het oplossen van het vraagstuk. Voor de politie is het vaak niet mogelijk om zelfstandig een oplossing te definiëren en te implementeren. Ze is afhankelijk van andere organisaties en elk van de partijen beschikt over een stukje van ‘de puzzel’.
Het publieke veiligheidsbelang dat de politie borgt, wordt bij publiek-private samenwerking verbonden met de belangen van private organisaties. Bij bedrijven kan het gaan om de continuïteit van de bedrijfsvoering of strategische perspectieven, zoals het meebewegen met maatschappelijke transities. In tegenstelling tot publieke partijen, zijn bedrijven en maatschappelijke instellingen niet met de handen gebonden aan de mechanismen van de democratische rechtsstaat, die erop toezien dat het publiek belang op de rails blijft. Hoewel de partijen met elkaar optrekken in een verband van samenwerkende organisaties, behouden zij in PPS dus hun eigen autonomie en identiteit.
Functies van samenwerken
In de politiepraktijk is PPS het laatste decennium in opmars. Het is een veel voorkomende term geworden in strategische notities, programma’s en plannen van aanpak. Soms lijkt het de kenmerken te dragen van een magisch begrip. “Als we maar met bedrijven en maatschappelijke instellingen optrekken, dan zijn we als vanzelf beter in staat om problemen op te lossen”, zo lijkt de gedachte. De (te) hooggespannen verwachtingen waarmee in zulke gevallen de inzet van PPS gepaard gaat, kunnen dan uitmonden in een negatieve ervaring. Denk hierbij aan het oprichten van een verband dat gericht is op het verstoren van financieel economische criminaliteit, waarbij de ondernemers na enige tijd teleurgesteld afhaken. Tot hun spijt merken ze op dat de betrokken overheden halsstarrig zijn over wat het verband gaat doen en wat het hen gaat opleveren. In plaats van dat er gezamenlijk wordt gewerkt aan een veiligheidsvraagstuk, zijn ze toeschouwer geworden van een strijd aan publieke zijde; waar ze liever geen tijd en energie in steken.
Of bijvoorbeeld een ondernemer die de samenwerking frustreert omdat hij de interactie met de politie exclusief wil houden. Terwijl de politie streeft naar een sectorbrede aanpak om computercriminaliteit tegen te gaan, doet hij er alles aan om de concurrent buiten het verband te houden. Hij wil liever geen cruciale informatie delen met andere bedrijven en probeert zich met zijn bedrijf wél te profileren als ‘bondgenoot’ van de politie. Om PPS op werkelijke waarde te kunnen schatten, is de functie van het verband van belang. Hiermee wordt bedoeld ‘wat’ de PPS concreet in de praktijk gaat doen. Zodra hierover een scherp beeld bestaat, kan worden bepaald hoe de organisaties elkaar kunnen versterken en welke samenwerkingsvorm zich hiermee laat verbinden. Door de politie kunnen vier functies aan PPS worden toegekend, te weten:
1. Inkopen
Hierbij worden producten of diensten van andere organisaties aangeschaft (bijvoorbeeld door koop, lease of huur), zoals politieauto’s, communicatieapparatuur of gebouwen. Er ontstaat een contractueel bepaalde uitvoeringsrelatie in de vorm van PPS, wanneer de politie de specificaties van een product of dienst geeft en de opdrachtnemer binnen de grenzen van de overeenkomst zelfstandig afwegingen kan maken. Deze ruimte biedt de mogelijkheid aan de opdrachtnemer om de opdracht op een efficiënte wijze uit te voeren.
2. Ontwikkelen
In sommige gevallen lukt het echter nog niet om een product of dienst nauwkeurig te definieren of specificaties te geven. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de inzet van smart technologie om uitgaansgebieden te beveiligen. Als er desondanks wel een contour kan worden geschetst van de gewenste uitkomst, kan de politie kiezen voor een ‘innovatiepartnerschap’.
3. Operationeel afstemmen
Het is eveneens heel goed denkbaar dat het de politie ontbreekt aan hulpmiddelen of specifieke kennis en kunde om een vraagstuk in de operatie aan te pakken. Hierbij kan gedacht worden aan het tegengaan van diefstal in een winkelgebied. Om haar taken toch effectief en/ of efficiënt ten uitvoer te brengen, is de politie in de operatie aangewezen op de hulp van private partners.
4. Strategisch afstemmen
Ten slotte kan een samenwerking ook toezien op het formuleren van veiligheidsbeleid tussen organisaties. Voorbeelden hiervan zijn de platforms waar strategieën worden uitgedacht om de cybersecurity te borgen. Er vindt dan in het samenwerkingsverband strategische afstemming plaats over de wijze waarop een vraagstuk kan worden aangepakt. Deelnemers kunnen hun eigen organisatiegedrag afstemmen op de afspraken die in het verband worden gemaakt.
Inrichtingsvragen
Afhankelijk van de functie van het verband zal de politie bij het inrichten van de PPS met specifieke vragen worden geconfronteerd. Hiermee zal zij in het samenwerkingsdesign rekening moeten houden om partners op de juiste manier in het verband te betrekken.
Bij de functies inkopen en ontwikkelen ontstaat een uitvoeringsrelatie waarin een private organisatie in opdracht werkt van de politie. Bij de inrichting ervan is het de kunst om door het formuleren van scherpe outputspecificaties, het toepassen van monitoringsinstrumenten en het hanteren van een systematiek van prestatieafhankelijke betalingen de uitkomst op een zo efficiënt mogelijke wijze te verkrijgen.
Ontwikkel-PPS’en zijn gericht op het creëren van producten of diensten waarvan slechts een contour is te geven. De voornaamste uitdaging zal zijn om de risico’s zo te beleggen dat er voor private partijen een perspectief is op een aantrekkelijke businesscase. Daarnaast zal de politie goed moeten afwegen wie de economische en de intellectuele eigendomsrechten heeft over het product of dienst dat in gezamenlijkheid wordt ontwikkeld.
Bij operationele en strategische afstemming is geen sprake van een uitvoeringsrelatie waarin de politie als opdrachtgever optreedt. De PPS biedt de mogelijkheid aan de samenwerkende organisaties om hun gedrag en middeleninzet op elkaar af te stemmen. De politie is hier één van de partners in het verband. Bij dit soort verbanden moet de politie er daarom oog voor hebben dat de samenwerkingspartners voldoende ruimte hebben om hun eigen belang te verwerkelijken, zonder dat het publieke veiligheidsbelang onder druk komt te staan. In verbanden gericht op operationele en strategische afstemming is het daarnaast vaak de vraag welke organisaties wel en niet tot het verband worden toegelaten en welke informatie wel en niet met hen wordt gedeeld.
Tot slot
De PPS-praktijk is veelzijdig. Het is dan belangrijk dat deze gestructureerd wordt. Hierdoor is het mogelijk om PPS doelgericht in te zetten bij veiligheidsvraagstukken. De indeling in functies kan hierbij ondersteunen. Deze helpt bovendien bij het sneller inzetten van PPS omdat de inrichtingsvragen worden benoemd die zich laten verbinden met de PPS-vorm. Hierdoor worden partners op de juiste manier in de samenwerking betrokken.
Geef een reactie