april 2021:
ZVWV
De aanduiding ‘Zonder Vaste Woon- of Verblijfplaats’ wordt vanouds geassocieerd met daklozen en mensen die anderszins de weg kwijt zijn. Normale mensen wonen immers in een huis en kunnen indien nodig een beroep doen op gebiedsgebonden politiezorg. Iedere rechtmatige inwoner van Nederland staat ingeschreven in de Basisregistratie Personen. Zo weet de overheid waar je huis woont; wel zo handig voor het betekenen van dagvaardingen en andere dienstverlening. Wie in het buitenland gaat wonen moet zich laten uitschrijven of (als men maximaal vier maanden per jaar in Nederland verblijft) inschrijven in de Registratie Niet-Ingezetenen. Zonder inschrijving geen burgerservicenummer (bsn), en dan wordt het contact met de overheid erg ingewikkeld.
Zo’n bsn is handig, maar toch zijn er naar schatting van het WODC 22.000 tot 58.000 mensen in Nederland zonder inschrijving.[1] Deels gaat het om afgewezen asielzoekers en clandestiene migranten; de stereotype ‘irreguliere vreemdeling’. Ze werken vaak in mensonterende omstandigheden bij schimmige bedrijfjes, in de prostitutie of drugsindustrie. Onuitzetbare veelplegers trekken veel aandacht met onuitstaanbaar gedrag dat het draagvlak voor humaan asielbeleid ondergraaft. Jaarlijks worden ongeveer drieduizend illegale vreemdelingen aangehouden, van wie er ongeveer vijfhonderd worden uitgezet.
[1] P.G.M. van der Heijden et al. (2020). Schattingen onrechtmatig in Nederland verblijvende vreemdelingen 2017-2018. WODC Rapport 2969.
Leven in anonimiteit is echter voor veel meer mensen aantrekkelijk. Wie onvindbaar wil blijven voor het OM, de belastingdienst of deurwaarders kan kiezen voor spookbewoning. Dit kunnen criminelen zijn of figuren die schuldeisers willen ontlopen vanwege wanbetaling, een faillissement of alimentatiekwestie. Sommige makelaars en verhuurbedrijven faciliteren anonieme bewoning en onderhuur door geen identiteitscontrole uit te voeren op de (werkelijke) huurder en cashbetaling te accepteren. Zo incasseren ze veel hogere bedragen dan bij bonafide verhuur. Spookbewoning gaat vaak gepaard met drugsactiviteiten of het verbergen van wapens en crimineel geld.
Veel beroepscriminelen wonen zogenaamd in het buitenland en zijn uitgeschreven, maar verblijven veelvuldig in Nederland.
Gemeenten zijn beter gaan letten op spookbewoning en houden ook vakantieparken in de gaten van waaruit mobiele bendes kunnen opereren. Anoniem verblijf komt echter in allerlei vormen voor. Internationale ondernemers hebben vaak investeringsvastgoed en kiezen zelf wie ze daar laten wonen. Veel beroepscriminelen wonen zogenaamd in het buitenland en zijn uitgeschreven, maar verblijven veelvuldig in Nederland. Drugshandelaren opereren van Oost-Europa tot Galicië, Dubai, Midden-Amerika of Zuidoost-Azië. Politie en OM moeten daarom stevig in structurele internationale relaties en tactische samenwerking investeren om tegen hen slagvaardig te kunnen opereren.
Grensoverschrijdende criminaliteit hangt sterk samen met onze globaliserende wereld. We reizen, werken en handelen wereldwijd alsof het niet op kan, en het leed is groot wanneer een pandemie roet in het eten gooit. Semi-nomadisch leven lijkt aantrekkelijk, en onbeperkt reizen al haast een grondrecht. Expats vormen een relatief welvarend segment van de nieuwe nomaden en kunnen dure woningen betalen, wat de huren en woningprijzen sterk opdrijft. Maar ook Erasmusstudenten, rugzaktoeristen op tussenjaar, pensionado’s en programmeurs werkend vanuit een zonnig en goedkoop land, leiden een semi-nomadische levensstijl. Het internet stelt hen in staat contacten met familie en vrienden te onderhouden, tips uit te wisselen en op afstand te werken, studeren en recreëren. Nieuwe delictsvormen en slachtofferschap, maar ook spanningen tussen nomaden en gebiedsgebonden achterblijvers brengen onvermijdelijk ook eigentijdse vormen van politiewerk met zich mee.
maart 2021:
Van ’t padje
Toen ik twee jaar geleden begon te schrijven aan het boek ‘Door leugens verleid’ was dat vooral vanwege bezorgdheid over wat er in de Verenigde Staten gebeurde. Inmiddels is duidelijk hoe urgent maatschappelijke vraagstukken rond misleiding werkelijk zijn.
President Trump trok alles uit de kast om zijn macht te behouden en het parlementair-democratische systeem te ondermijnen. Zijn oproepen aan duizenden opgezweepte en bewapende aanhangers om te vechten tegen het stelen van zijn herverkiezing leidden tot de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. Daarbij vielen vijf doden, waaronder politieman Brian Sicknick. Naar schatting een kwart van de belegeraars behoorde tot extreemrechtse milities. De rest echter was een mêlee van doorsnee Amerikanen waaronder veel ondernemers, relatief hoog opgeleide oudere mensen en honderden vrouwen. Ze kwamen vanuit het hele land naar Washington omdat ze op instigatie van hun president geloofden dat radicaal-linkse samenzweerders de democratie hadden gekaapt. Ze bleken bereid geweld te gebruiken om te ‘vechten voor hun vrijheid’. Het parlementsgebouw werd beschermd door enige tientallen politiemensen, die al snel werden overlopen.
In Berlijn bestormden op 29 augustus 2020 honderden extreemrechtse activisten voorzien van nazi-vaandels tijdens massale protesten tegen het coronabeleid het Duitse parlementsgebouw. Dat werd aanvankelijk beschermd door een handvol politiemensen, die het desondanks lukte de aanval te weerstaan.
10-15% van de bevolking blijkt ontvankelijk voor problematisch complotdenken
In Nederland zijn we voor zoiets te nuchter, toch? Op 24 en 25 januari, na inwerkingtreding van een avondklok in verband met de coronamaatregelen, richtten op veel plaatsen in Nederland demonstranten vernielingen aan tijdens de hevigste rellen sinds de jaren tachtig. Politiemensen werden aangevallen met messen, stenen, brandbommen en zwaar vuurwerk. Demonstranten gaven aan zich te beschouwen als vrijheidsstrijders. Ook op het Malieveld, het Amsterdamse Museumplein en elders kwam het de afgelopen maanden herhaaldelijk tot heftige matpartijen met coronademonstranten. Velen van hen hebben de overtuiging dat de overheid in het geheim aanstuurt op een dictatuur. Onder hen zijn naast bekende relschoppers opvallend veel ouderen, ondernemers en mensen met een alternatieve levensstijl.
In Bodegraven en elders demonstreerden in februari en maart honderden activisten die menen dat een ‘satanistisch complot van pedofielen’ geleid door bekende Nederlanders sinds decennia in het geheim kleine kinderen misbruikt en vermoordt. 10-15% van de bevolking blijkt ontvankelijk voor problematisch complotdenken. Onder hen veel boze ondernemers die hun zaak door de coronamaatregelen naar de knoppen zien gaan en mensen met een andere werkelijkheidsbeleving. Hun weerstand tegen instituties als de overheid, wetenschap en media is groot.
Op 17 maart kwam een breed gevoelde maatschappelijke onvrede tot uiting bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Minder dan 60 procent van het electoraat stemde op de klassieke middenpartijen. Radicaal-rechtse partijen behaalden ruim 20% van de zetels.
Wat mensen geloven komt tot uiting in hun handelen. Dat kan escaleren bij grote dreiging. Polarisatie, haat en opruiing kunnen uitmonden in moord en doodslag. We gaan een klimaatdebat in met ingrijpende gevolgen en een ongekend radicaliseringspotentieel. We doen er daarom goed aan om georganiseerde misleiding als een groot maatschappelijk risico te beschouwen. Gelukkig prepareren bestuur, politie en OM zich om collectieve angst en verwarring zo goed mogelijk te managen.
Peter Klerks is als raadadviseur werkzaam ben bij het Parket-Generaal van het openbaar ministerie en als docent verbonden aan de Politieacademie. Hij schrijft regelmatig columns voor het Tijdschrift en de Website voor de politie.
Geef een reactie