Stress in zware omstandigheden
door Leo de Haan
Als militair tijdens een missie of als agent op straat ervaar je veel stressvolle momenten. In Nederland wordt stress ook een steeds groter onderdeel van het dagelijkse leven. Steeds vaker zie ik mensen vanwege stress uitvallen. In Nederland lopen momenteel zelfs vier miljoen werknemers risico op een burn-out (EenVandaag, 2020). De Nationale Politie is daarin geen uitzondering. Door het gebrek aan capaciteit krijgen steeds minder politiemedewerkers meer te verduren (Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020). De leidinggevenden dienen daarom in dit soort situaties sociale steun te bieden (Nationale Politie, 2012). Dit komt in praktijk alleen niet uit de verf. Waar gaat dit mis?
Mijn eerste echte ervaringen in het omgaan met stress deed ik op bij het Korps Mariniers. Daar leerde ik hoe belangrijk het is om te ontspannen en te ontladen, zodat je daarna weer voor lange tijd kan presteren onder de zwaarste omstandigheden. Zoals het spreekwoord van de mariniers zegt: ‘Hard werken, hard ontspannen.’
Als officier ging ik altijd mee het veld in en doorstond ik samen met mijn mariniers dezelfde ontberingen. Hierdoor kon ik goed aanvoelen hoe iedereen in zijn vel zat. Toch zat ik ernaast. Tijdens de uitzending in Somalië bleek dat een van mijn mariniers, een jongen van mijn leeftijd, een post-traumatische stressstoornis (PTSS) had. Het was mij niet eerder opgevallen. Toen ik erachter kwam was ik teleurgesteld in mezelf. Voor mijn gevoel had ik als leidinggevende en als mens gefaald. Waarom had ik het niet gezien? Hij had professionele hulp moeten krijgen in plaats van mee moeten gaan op uitzending. Maar hoe had ik het kunnen weten? Ik had er nooit training voor gehad.
Psychische problemen
Bij de Nationale Politie komen psychische problemen ook steeds vaker voor. Traumatische ervaringen, zoals schietincidenten, geweld, verhangingen, zware verkeersongelukken, seksueel misbruik en mislukte reanimaties zijn het dagelijkse onderdeel van het politiewerk. Dit soort ervaringen komen hard aan en kunnen leiden tot meer stress, een burn-out of PTSS (Gersons & Burger, 2012). Door de coronacrisis is het politiewerk steeds moeilijker en drukker geworden. Er zijn meer meldingen maar ook steeds vaker demonstraties. Het afgelopen jaar waren er elke week nieuwe groepen die demonstreerden. De boeren, de Black Lives Matter-beweging en tegenstanders van het coronabeleid. Politiemedewerkers moeten daardoor steeds vaker overwerken en extra diensten draaien. Daarbovenop komt nog eens dat er steeds minder capaciteit is (Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020). Het opnemen van vrije tijd om te herstellen wordt lastiger, terwijl de belasting juist verder oploopt. Er werd met regelmaat zelfs een verlofstop afgeroepen. We raken daardoor in moordend tempo uitgeput (ACP, VMHP, NPB, & ANPV, 2019).
Het gebrek aan sociale steun gaat ten koste van het presteren van de politiemedewerkers.
De extreem stressvolle situaties die politiemedewerker in hun werk meemaken zijn operationele stressbron (Van der Velden, Bosmans & Brekveld, 2012). Toch ervaren politiemedewerkers meer stress van organisatorische stressbronnen (Van der Velden, Bosmans & Brekveld, 2012). In 2013 gaf de helft van de politiemedewerkers aan daar meer stress van te ervaren (Gerson, et al., p.40). De voornaamste reden; een te hoge werkdruk en problemen met leidinggevenden. De impact van organisatorische stressbronnen is ook 6,3 keer sterker (Violanti & Aron, 1993). De aanname dat operationele stressbronnen vaak de oorzaak zijn van stress is dan ook onjuist. Langdurig doorlopen met stressklachten kan uiteindelijk leiden tot een burn-out (Maslach, Schaufeli & Leiter, 2001). Wanneer men ook veel stress heeft is de kans op PTSS ook groter (Skogstad et al., 2013).
De leidinggevenden, de operationeel experts, zijn het eerste aanspreekpunt voor de politiemedewerkers. Zij dienen de sociale dimensie op de werkvloer doelbewust vorm te geven en zijn dus ook verantwoordelijk voor de sociale steun (Schakel, 2020 p.118). Deze steun heeft een positieve invloed op de prestaties van medewerkers (Väänänen et al., 2003). Zij dienen een betekenisvolle relatie te hebben met elkaar. Dat houdt in; niet afstandelijk en verscholen achter een hogere rang, maar gelijkwaardig, persoonlijk en intensief betrokken (Schakel, 2020).
Deze verwachting wordt niet altijd waargemaakt. Er zijn leidinggevenden die tijd, aandacht en steun geven, maar in de praktijk zijn er voornamelijk leidinggevenden die dat niet doen. Zij weten niet goed wie de medewerker is, zien de psychische problemen niet of zijn liever met andere zaken bezig (Gerson & Burger, 2012). Dat komt omdat ze vaak onvoldoende opgeleid zijn en door de hoge werkdruk weinig tijd hebben voor het personeel. Het gebrek aan sociale steun gaat ten koste van het presteren van de politiemedewerkers. Het vergroot de kloof tussen leidinggevenden en de politiemedewerkers terwijl juist de sociale steun van leidinggevende belangrijk is voor een goede onderlinge relatie. Politiemedewerkers zoeken daardoor vooral steun bij elkaar of isoleren zichzelf. Zij raken daardoor onverschillig en krijgen een futloze, ongeïnteresseerde houding waardoor ze minder gaan presteren.
Door de toenemende spanningen in de samenleving en de capaciteitsproblemen blijft de werkdruk hoog. De verwachting is dan ook dat politiemedewerkers meer stress zullen gaan ervaren. Het gevaar is dat dit onderhuids zit en niet direct in de ziekteverzuimcijfers is terug te zien. De sociale steun van de leidinggevenden gaat dan ook steeds belangrijkere rol spelen. Om te voorkomen maar ook om problemen al vroegtijdig te signaleren. De vraag is alleen hoelang politiemedewerkers nog zonder die steun kunnen blijven presteren voordat ze één voor één omvallen. Het antwoord op de vraag willen we misschien liever niet weten.
Leo de Haan is Senior GGP bij Politie Midden Nederland | Basisteam Heuvelrug | Bedrijfsbureau Veenendaal
De basis voor dit artikel is het essay dat Leo de Haan schreef in het kader van de opleiding Master Management Culture and Chance (MCC). Geinteresseerden kunnen het essay aanvragen bij de auteur: leo.de.haan.1@politie.nl
Referenties
ACP, VMHP, NPB, & ANPV. (2019, 21 november). Politievakbonden luiden noodklok [Persconferentie]. Den Haag, Nederland. https://www.ad.nl/binnenland/politiemensen-raken-in-moordend-tempo-uitgeput~a1d1e012/
EenVandaag. (2020, 8 september). Meerderheid heeft psychische klachten door coronacrisis, vooral jongeren ervaren problemen. https://eenvandaag.avrotros.nl/panels/opiniepanel/alle-uitslagen/item/meerderheid-heeft-psychische-klachten-door-coronacrisis-vooral-jongeren-ervaren-problemen/
Gersons, B., & Burger, N.R.R. (2012). Blauwdruk Mentale Zorglijn Politie. Psychotrauma Expert Groep.
Gersons, B., Smit, A. S., Buschbaus, S. V., Dekker, M. D., Mouthaan, J., & M., O. (2013). PTSS bij de politie – een beter beeld. Politieacademie. https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/PDF/87953.PDF
Hooftman, W., Oude Hengel, K., Wiezer, N., Bouwens, L., Zoomer, T., & Vroome, de, E. (2020). De impact van de COVID-19-crisis op werknemers. TNO, Leiden. http://publications.tno.nl/publication/34637393/UQ45j0/TNO-2020-impact.pdf
Houtman, I., Smulders, P., & van den Berg, R. (1997). Werkdruk in Europa. TNO. https://publications.tno.nl/publication/100049/gwAsXC/houtman-2006-werkdruk.pdf
Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job Burnout. Annual Review of Psychology, 52(1), 397–422. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.397
Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2020, 5 november). Kamerbrief over GGP en politiecapaciteit. Kamerstuk | Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2020/11/04/tk-ggp-en-politiecapaciteit
Nationale Politie (2012) Inrichtingsplan Nationale Politie. Kwartiermaker Nationale Politie.
Schakel, K. (2020). Politiecultuur, Gezondheid en Zingeving (1ste editie). Adfo Books.
Schaufeli, W. B., & Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: a multi-sample study. Journal of Organizational Behavior, 25(3), 293–315. https://doi.org/10.1002/job.248
Schaufeli, W. B., & Salanova, M. (2007). Efficacy or inefficacy, that’s the question: Burnout and work engagement, and their relationships with efficacy beliefs. Anxiety, Stress, & Coping, 20(2), 177–196. https://doi.org/10.1080/10615800701217878
Schaufeli, W., & Taris, T. (2013). Het Job Demands-Resources model. Gedrag & Organisatie, 26(2), 182–204.
Skogstad, M., Skorstad, M., Lie, A., Conradi, H. S., Heir, T., & Weisaeth, L. (2013). Work-related post-traumatic stress disorder. Occupational Medicine, 63(3), 175–182. https://doi.org/10.1093/occmed/kqt003
Violanti, J.M., & Aron, F. (1993). Sources of police stressors, job attitudes, and psychological distress. Psychological Reports, 72, 899-904.
Väänänen, A., Toppinen-Tanner, S., Kalimo, R., Mutanen, P., Vahtera, J., & Peiró, J. M. (2003). Job characteristics, physical and psychological symptoms, and social support as antecedents of sickness absence among men and women in the private industrial sector. Social Science & Medicine, 57(5), 807–824. https://doi.org/10.1016/s0277-9536(02)00450-1
Velden, van der, P. G., Bosmans, M. W. G., & Brekveld, S. (2012). Politiestress: feiten en mythes. Tijdschrift voor de politie, 4(12), 6–9. https://research.tilburguniversity.edu/en/publications/politiestress-feiten-en-mythes
Geef een reactie