Column | Polder-boogaloo

Corona veranderde de wereld drastisch in een paar maanden tijd. In Nederland en andere westerse landen wordt de politie opeens fel belaagd door demonstranten zonder eerdere betrokkenheid bij activisme. Ordehandhavers worden aangevallen als symbool van een machtsbeluste elite, die met slinkse manipulaties het volk zou willen knechten. De coronapandemie zou volgens protesterende burgers een samenzwering zijn van de farmaceutische industrie, internetmiljardairs en een corrupte overheid. Politici worden op straat en thuis belaagd. Ze ontvangen doodsverwensingen en worden voor ‘landverrader’ uitgemaakt.
Die beschuldigingen zijn opmerkelijk, omdat de eerste maanden van de pandemie werden gekenmerkt door een opvallende herwaardering van de overheid. Het kabinetsoptreden maakte een doortastende en effectieve indruk en uitzonderlijk ingrijpende maat regelen kregen amper weerwoord. De angst en verbijstering die Nederland dit voorjaar in hun greep hielden waren hieraan debet.
Dat veranderde in de zomer. De ‘intelligente lockdown’ deed het aantal besmettingen sterk teruglopen, zodat Nederland weer kon proeven van de vrijheid die tot voor kort vanzelfsprekend leek. Er werden ‘schijt aan corona’-feesten georganiseerd, waarna de politie optrad tegen ongeoorloofde samenscholingen. Er kwam georganiseerd protest tegen de coronamaatregelen op gang. Dit richtte zich vooral tegen doorgaande inbreuken op de publieke vrijheid, omdat de coronadreiging daartoe volgens demonstranten geen aanleiding meer zou geven. Een amalgaam van wantrouwen en ophitsing bracht onwaarschijnlijke combinaties op de been.
Extreemrechtse types en hooligans manifesteerden zich als ‘vrijheidsstrijders’ en keerden zich met kwakzalverij-aanhangers onder de vlag van ‘Virus Waanzin’ tegen de overheid. Het bleef vooralsnog bij schermutselingen waarbij enkele honderden aanhoudingen werden verricht. In Duitsland werd het protest talrijker en grimmiger. In Berlijn wisten honderden extreemrechtse activisten en corona-ontkenners het parlementsgebouw te bestormen. Welgeteld drie politiemensen konden de Corona-Rebellen er ternauwernood van weerhouden het Rijksdaggebouw binnen te dringen.
In de Verenigde Staten, sterk door vier jaar Trumpisme, is de situatie nog ernstiger. Extremistische milities met duizenden aanhangers manifesteren zich met aanvalsgeweren op straat. Ze beschouwen zichzelf als strijders voor Trump en hopen op de ‘Boogaloo’; een burgeroorlog waarbij wordt afgerekend met iedereen die hun extreemrechtse wereldbeeld in de weg staat. Ook zij keren zich tegen de politie, en dan vooral tegen federale diensten als de FBI, die ze openlijk de oorlog verklaren. Deze vaak in Hawaii-shirts en militaire gevechtspakken gehulde mannen grijpen iedere gelegenheid aan om de confrontatie te zoeken. Ze mengen zich in Black Lives Matter-betogingen en vechten met extreemlinkse Antifaactivisten. Zelfs worden Boogaloo Bois vervolgd die wapens wilden leveren aan de terroristische organisatie Hamas.
Het beheersbaar houden van sterk toegenomen polarisatie is ook in ons land een lastige opgave. Actuele analyses zijn er nog vrijwel niet, informatiebronnen zijn schaars en geweldsincidenten onvoorspelbaar. Corona-activisten zijn niet uit op ‘zinloos geweld’. Ze hebben een verhaal, hoe onwaarschijnlijk ook, en moeten serieus worden genomen. Een verstandige aanpak waarborgt allereerst nadrukkelijk de grondrechten, zowel in dagelijks beleid als bij nieuwe wetgeving.
Maximale transparantie over het beleid en de vrijheidsbeperkende maatregelen is essentieel, evenals het adresseren van fouten en onzekerheden (zoals de aerosolen van Maurice de Hond). Begrijpelijke ongerustheid over ingrijpende maatregelen moet worden onderkend en beantwoord. Aandachtspunt moet ook het verspreiden van desinformatie zijn; daarvoor bestaat in Nederland nog geen probleemeigenaar. Over het vissen in dit troebele water door extremisten van allerlei allooi zou de AIVD opheldering moeten kunnen geven, want op een polder-Boogaloo zitten we niet te wachten. De Covid-aanpak zal kortom naast de gezondheidsen economische uitdagingen ook politieke spanningen moeten gaan adresseren.

Reageren? p.p.h.m.klerks@om.nl