Technisch kan er een hoop. Als de rechter-commissaris of minister toestemming geeft kunnen Nederlandse overheidsdiensten alle communicatie onderscheppen, microfoons in woningen plaatsen en computers hacken. Klokkenluiders als Edward Snowden onthulden hoe ingrijpend technische surveillance kan zijn, en hoe ver de Amerikaanse en andere overheden bereid zijn te gaan bij het inzetten daarvan. Er is echter een ultieme grens: de gedachten zijn vrij. Toch?
De overtuiging dat je mag denken wat je wilt in de beslotenheid van je eigen brein is al bekend sinds de Romeinse oudheid. In de 12e eeuw schreven middeleeuwse dichters er over. De Zwitser Paracelsus schreef in de 16e eeuw dat gedachten aan geen gezag onderhevig zijn, want daarop rust de menselijke vrijheid. In 1780 verspreidde een onbekende dichter het lied ‘Die Gedanken sind frei’ op pamfletten.
Mooie symboliek, maar ook ouwe koek? Kunnen ‘ze’ inmiddels op afstand in je hersens kijken? Kunnen ‘we’ tijdens een verhoor aan iemands hersengolven zien of-ie de waarheid vertelt? Moet er wetgeving komen op het binnendringen van de hersenen (brainhacking) of zelfs het manipuleren daarvan (brainjacking)? Die vragen stonden centraal op het symposium Hersenvredebreuk op 4 oktober 2019 aan de Universiteit Utrecht.
“In het militaire domein wordt al geëxperimenteerd met directe
brain to brain-communicatie”
Hoogleraar Intelligence and security studies dr. Bob de Graaff definieerde ‘hersenvredebreuk’ als: “Het, zonder toestemming van betrokkene, langs elektronische weg kennis nemen van gedachten en intenties van personen en/ of het manipuleren daarvan”. Hij waarschuwde voor het risico dat neurologische technieken worden toegepast en verwees daarbij naar experimenten met farmaceutica door de CIA en KGB tijdens de Koude Oorlog. In het militaire domein wordt al geëxperimenteerd met wapenbesturing door meting van gedachten en met directe brain to braincommunicatie. Ondernemers als Mark Zuckerberg en Elon Musk investeren honderden miljoenen in de ontwikkeling van brein-computer interfaces.
De bevoegdheden van de inlichtingendiensten op dit gebied zijn al aan banden gelegd. Minister Plasterk deed tijdens de parlementaire behandeling van de Wet op de inlichtingenen veiligheidsdiensten, na interventies van D66-Kamerlid Kees Verhoeven en senator Mirjam Bikker (CU), de toezegging dat voorafgaand aan inzet van technische middelen die de lichamelijke integriteit aantasten, een ‘ethische discussie’ in het parlement zal worden gevoerd.
De Utrechtse neurochirurg dr. Nick Ramsey stelde de aanwezigen enigszins gerust: het zal de komende jaren nog niet mogelijk zijn om op afstand ‘hersenen uit te lezen’. De zwakke elektrische stroompjes kunnen alleen direct op de schedel worden gemeten, en die methode is nog erg grof. Meten aan specifieke functies, zoals de besturing van ledematen, kan alleen met naaldjes in het hersenweefsel. Implantaten komen steeds meer voor, onder meer om door verlamming uitgevallen functies enigermate te herstellen, Parkinson-verschijnselen en epilepsie te dempen en blinden en doven weer enige sensibiliteit te geven. Het is echter erg moeilijk om specifieke functies te meten of beïnvloeden, en het is zeker nog niet mogelijk gedachten te ‘lezen’. Wel kunnen clusters van honderden zenuwcellen worden gestimuleerd, wat bijvoorbeeld emotionele beïnvloeding mogelijk maakt.
Het blijft volgens Ramsey nog lange tijd onmogelijk om door elektro-beïnvloeding gedachten in het brein te brengen of daaruit af te lezen. De sensoren, meetinstrumenten en computers zijn bij lange na niet in staat om van de naar schatting honderd miljard neuronen precies de juiste te beïnvloeden. De wetenschap heeft bovendien nog maar een oppervlakkig beeld van de informatieverwerking in de hersenen, mede omdat complexe denkprocessen door het hele brein verspreid verlopen. Technisch is er inderdaad veel mogelijk – maar nog niet alles.
Wat hier staat klopt niet. Deze technieken worden nu al (heimelijk) in Nederland toegepast (ook gewone burgers hebben deze techniek in handen gekregen). Ik als slachtoffer kan hierover meepraten. Dit is strafbaar. Dit is mishandeling (ik heb ook vaak pijn). Het is mij een doorn in het oog dat hierover gelogen wordt!
Ik kan dit enkel onderschrijven. En na jaren, zelfs mensen in mijn omgeving, waar ik nooit contact mee had, maken er melding van ,maar voelen zich ongehoord en machteloos. Het is al decennia en op steeds grotere schaal. Overheden moeten daarvan op de hoogte zijn. Maar staan ver achter t.o.v. de terzake kundigen. Jammer, dat ze het geeneens kunnen opsporen. Onze levens leiden daar dagelijks onder.